ทำตนเหมือนน้ำ

เหลาจื้อแนะให้คนทำตนเหมือนน้ำ ธรรมดาน้ำเป็นของอ่อน ย่อมสามารถปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมได้ทุกอย่าง น้ำอยู่ในขวดก็มีรูปร่างอย่างขวด น้ำอยู่ในอะไรก็มีรูปร่างอย่างนั้น แต่น้ำก็คือน้ำนั่นเองกล่าวคือน้ำยังสามารถรักษาคุณสมบัติของตนไว้ได้ไม่เปลี่ยนแปลง น้ำมีประโยชน์ต่อสรรพสิ่ง ทุกชีวิตยังชีพอยู่ได้ก็เพราะอาศัยน้ำและน้ำที่เห็นว่าอ่อนนี่แหละ เมื่อสำแดงเดชขึ้นมาก็หาอะไรต้านทานไม่ได้ เหลาจื้อได้กล่าวถึงเรื่องนี้ไว้ว่า
…ฯลฯ…
ความอ่อนโยนชนะความแข็งกระด้าง
ความอ่อนชนะความแข็ง
…ฯลฯ…
(ดตก ๓๖)
ข้อนี่จะเห็นได้จากคนที่อ่อนโยนย่อมเป็นที่รักของคนอื่น หรือน้ำหากรวมตัวกันไหลออกตรงจุดเดียว จะกลายเป็นสายน้ำเชี่ยวกราก มีพลังมาก ไม่มีอะไรต้านทานได้แม้ภูเขาซึ่งแข็งแกร่งที่สุดก็อาจถูกน้ำเซาะพังทลาย หรืออีกตัวอย่างหนึ่ง น้ำตาลสตรีสามารถเอาชนะหัวใจของแม่ทัพผู้เกรียงไกรได้ ข้อนี้ก็ทำนองสุภาษิตต่างๆ เช่น จงเข้มแข็ง แต่อย่าแข็งกระด้าง จงอ่อนโยน แต่อย่าอ่อนแอ หรือไม้ใหญ่ถูกพายุมักหักแต่สายเข็มขัดหนังกลับทรงตัวอยู่ได้ หรือต้นข้าวที่รวงดกย่อมโน้มลง แต่ต้นที่มีรวงลีบกลับตั้งขึ้น เพราะฉะนั้น ความอ่อนจึงเป็นพลังมหาศาล ทั้งยังเป็นสัญลักษณ์แห่งความเป็นอีกด้วย ดังที่เหลาจื้อกล่าวไว้ว่า
เมื่อคนเกิดขึ้นมา เขาอ่อนและไม่แข็งแรง
แต่เมื่อตาย เขาแข็งและกระด้าง
เมื่อสัตว์และพืชยังมีชีวิต ก็อ่อนและดัดได้
แต่เมื่อตาย ก็เปราะและแห้ง
เพราะฉะนั้น ความแข็งและความกระด้าง
จึงเป็นพวกพ้องของความตาย
ความอ่อนและความสุภาพ จึงเป็นพวกพ้องของความเป็น
เพราะฉะนั้น เมื่อกองทัพแข็งกร้าว จึงแพ้ในสงคราม
เมื่อต้นไม้แห้ง จึงถูกโค่น
สิ่งที่ใหญ่และแข็งแรงจะอยู่ข่างล่าง
สิ่งที่สุภาพและอ่อนจะอยู่ข้างบน๑๒
(ดตก ๗๖)


“ ทำไมทะเลจึงชื่อว่าเป็นราชาแห่งน้ำ
ก็เพราะตั้งอยู่ต่ำกว่าสายธารทั้งหลาย
จึงได้กลายเป็นเจ้าแห่งน้ำ “